Ѓомлезе е еден од најстарите производи на Македонската традиција, кое е прекрасно и за очи и за душа. Познато е и како ѓомлезец, тури-потпечи или кашаник. Кој не пробал ѓомлезе, не знае што пропуштил. Постои некаква тајна магија што ова навидум едноставно јадење го прави посебно. Можеби е мачниот и долготраен начин на подготовка, можеби е љубовта што е неопходна како состојка во приготвувањето на ова јадење.
Ѓомлезе е турски збор што во превод значи буквално ,,ангелски очи“, а се мисли на обланда. Овој специјалитет е најчесто застапен во Западна Македонија и е еден од симболите на струшката и охридската кујна, но се подготвува исто така и во преспанскиот и демирхисарскиот регион. Често пати Охриѓани и Преспанци на големо расправаат чие ѓомлезе е поубаво.
Кога домаќинството подготвува ѓомлезе, обично започнуваат со правењето на кашата уште од рано наутро. Подготовката бара трпение и помош од повеќе членови во семејството. Нема стандардна мерка за состојките кои се ставаат, се се сведува на вкус. Во минатото се подготвувало ѓомлезето класично, со брашно, кисело млеко, сол вода и масло, но во денешно време може да се пронајдат и повеќе различни верзии како: интегрално ѓомлезе- со интегрално брашно, полнето ѓомлезе со сирење, маслинки, мелено месо или пршут, а секако и маслото често се заменуваи со маслиново масло или путер.
Начинот на подготовка е многу едноставен, но сепак зема неколку часа.
Најпрво се прави кашата – 2 кг брашно ги раствораме со вода по потреба. Иста во густина како за палачинки. Во кашата додаваме и сол по потреба во зависност од вкусот. Потоа тепсијата во која што се прави ѓомлезето се става на пирустија да се загрее. Потоа во тепсијата се тура еден дел од кашата, па се покрива со затоплен вршник (сач). Одозгора наросете малку масло. Одкако првиот дел ќе се испече и ќе се направи како кора, истата постапка се повторува се додека не се потроши целата каша.
Многу е важно огнот да биде силен, а од тоа зависи и колку време ќе биде потребно за да се направи ова вкусно јадење. Во денешно време се подготвува и во релна, иако вкусот е далеку поразличен од традиционалното подготвеното ѓомлезе. Се вклучува рерната на најсилно, само на горниот грејач, и решетката од шпретот се поместува најгоре. Кога рерната е веќе загреана, постапката на налевање на корите е иста како под сач. На крај кога ќе ја потрошите смесата, решетката се поместува на средина од рерната, се вклучуваат двата грејачи на шпоретот на 220 степени и се пече на оваа температура 20 минути, додека не поцрвени. Потоа се намалува температурата на 180-190 степени и се остава да врие.
Некогаш ѓомлезето се правело само за посебни прилики, за важни гости. Доколку кога ќе појдеш на гости и ти направеле ѓомлезе за јадење, тоа значело дека многу те почитуваат. Никој не знае од кога датира точно ѓомлезето, но важно е дека традицијата за неговата подготовка се пренесувала од колено на колено.
Ѓомлезето може да се јади и оладено, но ретко кога може да се остави и макар едно парче. Најчесто не се станува од маса се додека не се изеде и последното парче и тоа со гребење со вилушките.
